بررسی ساختار روایی منظومه های عطار

ساختارگرایی با طرح اید? نظام، به خوانشی علمی و روشمند از متون می پردازد که در طی آن همه اجزای درونی متن به یکدیگر مرتبط و کارکرد هر جزء وابسته به نظام تلقی میشود. روایت به سبب بنیان علّی و ظرفیت بالایی که در تحلیل ساختاری دارد توجه بسیاری از روایت شناسان را به خود جلب کرده است. عطّار یکی از بزرگترین روایتگران حوز? عرفان - چه در نظم و چه در نثر- محسوب می شود و دقت در ساختار روایت های او می تواند زمینه ساز رسیدن به دستور زبان روایت هایی با مشخصات عرفانی شود. در این رساله تلاش شده است تا با استفاده از آرای روایت شناسان ساختگرا، ساختار روایی سه منظومه الهی نامه، منطق الطیر و مصیبت نامه- که فرم روایی و معنایی مشابهی دارند- با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شود و قراردادها و قواعد حاکم بر روایت های منظومه های عطار کشف و معرفی گردد. این بررسی نشان می دهد که منظومه های عطار هم در سطح داستانی(کنش و کنشگران) و هم در سطح گفتمانی و شیو? روایتگری(راوی، زاویه دید، زمان و...) اشتراکات چشمگیری دارد و قواعد روایی آنها با اصول روایت ساز جهانی، هماهنگ و مطابق است. عرفان به عنوان یکی از معانی برجست? این منظومه ها ارتباطی تنگاتنگ با فرم روایی دارد، بدین صورت که ساحت زبانی و فرمی روایت، تحت تأثیر معنای عرفانی، صورتبندی جدیدی مانند پایان باز، پیرنگ دوری(حلقوی)، شخصیت پردازی وحدت وجودی و... یافته و از طرفی، فرم روایت به سبب غلب? بُعد علّی و منطقی پیرنگ، جلوه های خاص و دیگرگون به معنای عرفانی داده است.